Bab Oca'

PRAMA SASTRA

BAB OCA’

                Menorot kadaddianna ca’oca’ reya ebagi daddi tatello’macem, iya areya :

a. Oca’ asal                         :  oca’ segi’ta’aoba dhari asalla, ompamana: meja, korse, sare, jamo, gala, geddhung, ban salaenna.

b. Oca’ oba’an                : oca’ se ella aoba dhari asalla amarga olle tambaan  : ter-ater,  sessellan, otaba panoteng, ompamana : mejana, sekorsean, resarean, makalowar, ngormadhi, ban salaenna.

c. Oca’ camporan         : oca’ asal se pas aoba artena amarga olle tambaan oca’ laen, ompamana  : gula bato, saptanang(sattanang), korse males, dhamar kambang, ban slaenna.

Dineng menorot macemma ca’oca’ e dhalem basa madura reya ebagi daddi 9 macem, iya areya :

Oca’ barang Oca’ gante Oca’ sepat Oca’ gabay Oca’ tamba’an

Oca' sambungan Oca’ bilangan Oca’ lantaran Oca’ serro

A.      OCA’ BARANG

Se ekoca’ oca’ barang iya areya settong oca’ se anyata’agi rang barang ban pa apa se ekenning andhiagi barang. Daddhi neng elmo basa jareya banne : meja, korse, cangker,pereng bai se kabilang oca’ barang, oca’; angen, ojan, jang-bajangan jareya tamaso’ oca’ barang keya.

Oca’ barang areya badha se anyata’agi kalaban oca’ asal, ban badha keya se anyata’agi kalaban oca’ oba’an. Contona :

Ka……………………-kabelli

Pa…………………….-patanya

Pan…………………...-panjai’

Pam…………………..-pambajar

Pang………………….-panglepor

Pe…………………….-petotor

Par(per)………………-parnyae

……………….......-na -tenggina

                …………………..-an –gangsean

                Ka-an………………...-kabajengngan

                Pa-an…………………-pangkanan

                ……….ar…………….-karettek

                ……….al…………….-galimpok

Oca’ rangkebban : ba-giba, kol-pekol, ba-bellin, ba-berri’, gun-tenggun, ban salaenna.

B. OCA’ GANTE

Oca’ gante iya areya settong oca’ se daddhi gagantena nyamana barang ban pa apa se ekenneng andhiaghi nyamana barang. Ompamana :

Gagantena nyamana oreng

            : sengko’, bula, kaula, abdi dalem

            : dibi’na, ba’na, panjennengngan, dika, seda,

            : ……………., panjennengnganna pangkadda otaba titella oreng jareya ( Radin, Radin Panji, Radin aju).

Gagantena petodu monggu dha’:

2.1. Oreng ban barang pa apa : reya, reya’, rowa, rowa’, jareya.

2.2. Kabada’an……. : bariya, dha’ bariya, barinto, barinna’.

2.3 Bannya’na pa apa : Sabariya, sabarinto, sabarinna’.

      2.4. Kennengngan : Dhiya, dhinna’, sakanja, dhissa’.

      2.5. Bakto …………… : sateya, bajangkene, gi’buru.

      3. Gagantena nyamana oreng se andhi’.

      3.1 tang, sang, bula, kaula

      3.2 na, ba’na, sampeyan, panjennengngan.

      3.3 na, nyamana, pangkadda otaba titella oreng jareya.

      4. Gagantena petanya monggu dha’ :

      4.1 Oreng …………… : sapa, sapaan.

      4.2 Barang pa apa ……. : apa, apana, apaan.

      4.3 Kabadhaan……… : baramma, dha’ baramma

      4.4 Bannya’na pa apa… . : barampa, barampaan.

      4.5 Kennengan……….. : Dhimma, dhimmana.

      4.6 Bakto …………….. : Bila, baja apa.

      4.7 Marga…………. : arapa, sabab apa.

    OCA’ SEPAT

Oca’ sepat iya areya setting oca’ se anyataagi tabi’at, barna, rassa, bangon ompama : juba’, raddin, mera, pote, manis, pae’, raja kene’ ban salaenna.

Dineng oca’ sepat badha 3 macem iya areya :

Sepat se anyataagi kalaban oca’ asal, ompama : raja, kene’, pote, koneng ban salaenna.

sepat se anyata agi kalaban oca’ obaan :

2.1 a …………………….-an :

 atowaan, angodhaan, manean, ban laenna.

      2. Ka…………...............-en :

                Kakene’en, kakoberren

            Erangkep

Neg-konengan, po-seppoan.

Oca, sepat se olle oca’ tamba an, akantha :

Lebbi…………….. lebbi penter, lebbi Nyman, lebbi pae’

Gallu……………...mera gallu, celleng gallu, pote gallu

Kadibi’……………gantheng kadibi’, sogi kadibi’, manes kadiri’

    Oca’ sepat reya adha-tondha ( adhak-ondhak), ompamana :

Koneng……..konengan (lebbi)……..(kakonengan (……..gallu)

Towa……….katowaen (gallu)

Koneng……..neng-konengan, towa……….wa’towa’an

Katerrangan :

Oca’ neng-konengan ban koneng kadibi’, bada bidana :

-“ Samsul arowa sataretanan neng-konengan” = tadha’ madhane

-“Samsul arowa sataretanan koneng kadhibi’=se laen artena tak koneng.

OCA’ GABAY

Oca’ gabay iya areya  setting oca’ se anyata agi panggabayanna mahlok ban en-laenna, akantha : ngabas, ngetter, giderren.

Badha keya oca’ gabay se anyata agi kalaban oca’ oba an

Oca’ reya kalamon epadaddi ogerra careta setting okara, maka okara jareya tarkadhang badha se kenning pobui lesan, tarkadhang enja’, akantha :

-Abudarrin ajalan

-Abudarrin noles

Oca’ ajalan e nyamae oca’ gabay tak alesan

Oca’ noles e nyamae oca’ gabay alesan

Ca’-oca’ se nodhuagi kabadhaan daddhi toro’anna oca’ gabay, ompamana : atemmo, taporop, kaelangan, yak-reok.

Badha pole se enyamae oca’ partolonganna oca’ gabay, akantha : bakal, kenning, maste, ompamana  :

“Hamid mangkat”……………….- Hamid bakal mangkada, tape serrena Hamid gi’ tak mangkat ljju e pasange oca’ bakal.

 Kalamon ngangguy katerrangan  oca’ bakal, maka oca’ jareya maste e panotengi –a; kenning keya oca’ bakal jareya ja’ angguy sakale.gan panoteng –a bai ella cokop.

E.      OCA’ TAMBA-AN

Se emaksod oca’ tamba-an iya areya oca’ se daddi katerrangan  : oca’ gabay, oca’ sepat, oca’ tamba-an otaba oca’ bilangan. Ompamana :

 -   Amir noles bagus

-          jaranna talebat koros

-          Kakakna alalakon ce’ enthengnga onggu

-          Sapena pa’ polo lebbi

F.       OCA’ TAMBA-AN

Bungkana oca’ bilangan reya : setting (sa’), dhuwa’, tello’ empa’, lema’, ennem(mennem), petto’, ballu’, sanga’.

Dari bungkana jareya tao/bisa aoba daddi :

1. tang(sa’), wa’, lo’, pa’, ma’, nem, to’, lu’, nga’.
2. sa’, dhuwa’, tello, pa’, (empa’), lema, nem, (mennem), otaba ennem, petto, ballu, sanga,.

Tarkadhang  Pole  :

Lema     daddi      =lemang

Petto       daddi      =pettong

Ballu      daddi      =ballung

Sanga     daddi      =sangang

Dineng ka angguy  se bungka jareya  :

1. Kalamon barabg se eterrang agi e saba’ e adha’anna, akantha : korse dhuwa’, ajam tello’ mano’ lema’ ban salaenna.

Tarkadhang pole badha oca’ bilangan erangkep conto se erangkep adha’ :sape dhadhuwa’, embi’na pa’empa’, ban laen-laen.

Oca’ setting badha kalana  e pobu e adha’na oca’ nyamana barang se eterrang agi, akantha : enalekana settong are, badha settong nagara, BLL.

2. Tong bitongan tak kaburu :

            jareya e angguy mon tong bitongan kaburu

            jareya badaha e adha’na katerrangan otaba pangokorra barang e eterrang agi, ompamana tello polo;…………. Jina ; ………lekor;……….meggi’;………dheppa; lemang bakto, pettongatos.

Oca’ bilangan reya badha se tanto bannya’na : ballu, petto, ban laena.  Tape badha keya se tak maste ompamana : panbarampan, badan.

Reya pole se tamaso’ oca’ bilangan :

►Sorang, kasorang kadhuwa…., areya ka angguy nerrang agi bannya’na oreng otaba na’kana’ (panggabayanna), angger tak lebbi dari sanga’. Dineng kalamon lebbi, oca’ bilangan tak osa e pangada’I :ka

- Tentara kapetto

-Mored katello

-se nyander kasanga

Na’kana’ tello bellas (tak ngangguy ;ka)

►Sakalean dhuwa kale………………………

►Sapesan, kapeng dhuwa…………………….

►gan settong , gan dhuwa’……………………..

. OCA’ SAMBUNGAN

Iya areya oca’ se egabay bung-sambungnga okara otaba ca’oca’. Contona : “ Basir perak, sabab eberri’ kalambi ban sarong”.

-Oca’ sambungan tarkadhang e dha’adha’na okara akantha : “ Saellana sapena paju, buru tao melle kalambi”.

Cem-macemma oca’ sambungan se laen : ban, bi’, molana, nangeng, sanajjan, sopaja, kangse, sabelluna,……….

H. OCA’ LANTARAN

Iya areya oca’ se esembu agi e adha’na oca’barang, oca’ gante, sopaja taoa daddi katerrangan okara, akntha conto :

Ale’ entar ka lorong, sapena badha e kandang.

I. OCA’ SERRO

Iya areya oca’ se tarkadhang ekoca’ agi prappa’na getton, perak, sossa, takerjat, ompamana :

-“Wa, guru arowa ma’ bur-leburan ban moredda !”.

                -“ E, Kaler arowa!”

                -“MasyaAlla, guru rowa ma’ ngajari nakal !”